انگیزه پیشرفت چیست و چگونه از آن استفاده کنیم؟ به همراه مثال

احتمال میدم بار اولی است که این جمله را می‌شنوید؛ چون یک مفهوم کاملا تازه به دوران رسیده است! برای همین یک تعریف مختصر ارائه می‌دهم تا بحث باز شود.😉

انگیزه پیشرفت میل یا اشتیاق برای کسب موفقیت و شرکت در فعالیت‌هایی است که موفقیت در آن‌ها، به کوشش و توانایی شخصی وابسته است. یعنی خودتان را به دستی در چالش‌هایی قرار می‌دهید تا بتوانید بهترین عملکرد خود را نشان دهید. وقتی که یک تمرین معمولی به همه داده شده، اما شما سعی می‌کنید بهترین عملکرد ممکن را داشته باشید و خود را به بهترین وجه ممکن نشان دهید، این یعنی انگیزه پیشرفت. یعنی خودتان با تکیه بر احساسات درونی موفق شوید و پیشرفت کنید.

حال بیایید کمی عمیق‌تر به این مفهوم نگاه کنیم.

نظریه انگیزه پیشرفت اتکینسون

جان اتکینسون در چهل سال اخیر سعی داشته تا مفهوم انگیزه پیشرفت را به جامعه و مردم نشان دهد و مردم را با آن آشنا کند. او انگیزه پیشرفت را اینگونه تعریف می‌کند: رقابت با استانداردهای مرحله عالی!

این مفهوم تا حدی به معنای رقابت با خود شبیه است. وقتی با خودتان در رقابت باشید هر روز سعی می‌کنید بهتر از روز قبل باشید، اما وقتی انگیزه پیشرفت داشته باشید نه‌تنها هر روز سعی می‌کنید بهتر از روز قبل باشید، بلکه سعی می‌کنید خود را وارد چالش‌های جدید کنید و از استانداردهای سطح عالی نیز بگذرید.🤩

می‌دانید طبق این نظریه شما در طی مراحل زندگی خود با عوامل مختلفی مواجه می‌شوید که حس انگیزه رقابتی را در شما بیدار کنند. این انگیزه تحت کنترل دو نیروی محرکه است. عوامل محرکه بیرونی و درونی.

برخی از این عوامل درونی عبارتند از عزم، وقت‌شناسی، تعهد، غرور و…

برخی از عوامل بیرونی هم عبارتند از فشارها، انتظارات، اهدافی که توسط جامعه و یا خانواده تعین می‌شود و… این فشارها چه درونی و چه بیرونی، نیرویی مضاعف در ما ایجاد می‌کنند؛ برای تلاش، جا نزدن و در نهایت پیروز شدن. برای اینکه این مفهوم بهتر جا بیفتد یک مثال می‌زنم.

کمی فکر کنید و ببینید کودکان دبستانی برای چه به مدرسه می‌روند؟ یک کودک ۷ ساله چه هدف والایی می‌تواند در ذهنش داشته باشد که صبح ساعت ۶ بیدار شود و بعد از انجام کارهای لازم به مدرسه برود؟ به نظر شما و اگر واقع‌بین باشید گزینه‌ای غیر از فشار و انتظارات خانواد و جامعه است؟؟ 🤔 قطعا خیر.

این انتظارات گاهی در سنین پایین برطرف می‌شوند و کودکان با رفتن به مقاطع بالاتر متوجه می‌شوند که به نظریات بقیه نباید تکیه کنند و باید زندگی خود را پیش ببرند؛ اما اگر اینطور نشود چه؟ اگر فردی حتی بعد از گرفتن مدرک دیپلم باز تا حد بالایی به نظریات خانواده و یا اطرافیانش اهمیت دهد چه؟ یا اگر وضع وخیم‌تر باشد و او تحت سلطه تمام عیار خانواده باشد و تنها بر طبق انتظارات آن‌ها رفتار کند وضع چه می‌شود؟

در این موارد است که می‌گوییم برخی عوامل کنترل‌کننده بیرونی هستند که برای افراد مختلف انگیزه پیشرفت به‌وجود می‌آورند. انگیزه‌ای که به‌طور ناخودآگاه باعث می‌شود آن‌ها تلاش کنند و به تقاضای خانواده و جامعه پاسخ مثبت دهند. دانش آموزان دارای انگیزه پیشرفت که در سطح بالا هستند، همواره می‌خواهند موفق شوند و آن را انتظار می‌کشند؛ آن‌ها وقتی شکست می‌خورند کوشش‌های خود را دو برابر می‌کنند، و به فعالیت ادامه می‌دهند تا موفق بشوند.💪🏻

افراد دارای انگیزش یا همان انگیزه پیشرفت برای حل مشکلات و رسیدن به موفقیت بسیار کوشا هستند. حتی پس از آنکه در انجام کاری شکست خوردند، از آن دست نمی‌کشند و تا رسیدن به موفقیت به کوشش ادامه می‌دهند.

یک سوال دیگر. فکر می‌کنید چه تعداد از دانش‌آموزانی که کنکور قبول می‌شوند و به دانشگاه می‌روند واقعا تمایل به انجام این کار دارند؟ بیشتر و بیشتر آن‌ها تنها این کار را انجام می‌دهند چون دختر خاله و دختر عمه آن‌ها نیز همین کار را کرده و مادرشان از آن‌ها همین توقع را دارد.

این دو مورد تلفیقی از انگیزه درونی و بیرونی هستند. چرا که غرور شما اجازه نمی‌دهد ساکت بشینید و هیچ کاری نکنید، از طرفی مادرتان نیز به شما فشار آورده است. در مواردی که خانواده، اطرافیان، دوستان و هرکس که می‌شناسیم دائم به ما می‌گوید «تو می‌توانی»، «ادامه بده»، «جا نزن» و یا هر جمله دیگری که می‌شناسید و مطمئن هم هستم که حداقل یکی از آن‌ها را شنیده‌اید!

عوامل بیرونی و درونی جدا از هم نیستند. این‌ها در هم تنیده‌ شده‌اند و تبدیل به ارزش‌ها و پیشینه فرهنگی ما شده‌اند. و برای همین است که می‌گویند در مورد انگیزه پیشرفت ضرب‌المثل «ما محصول محیط خود هستیم» کاملا صادق است.

تا اینجا بیشتر در مورد انگیزه بیرونی صحبت کردیم و کم‌تر به انگیزه درونی پرداختیم؛ اما حالا نوبت این شیرینی درونی است.

اینطور آدم‌ها کم پیدا می‌شوند. کم پیدا می‌شود که فردی آنقدر وظیفه‌شناس، وقت‌شناس و متعهد باشد که تنها بخاطر رضایت درونی بسیار سخت کار کند. این افراد از نعمت‌های روزگار هستند. اگر با چنین آدمی مواجه شدید حتما تلاش کنید تا در زندگیتان نگهش دارید!😁😍

انگیزه پیشرفت به شما بستگی دارد یا خیر؟

شاید اینجا کمی متعصبانه بگویید «من خودم افسار زندگی‌ام را در دست دارم و اجازه نمی‌دهم کسی برایم انگیزه‌بخش باشد.» خیلی هم عالی!

اما اگر تعصبات را کنار بگذارید چطور؟ مطمئن هستید که هنگام تشویق همسر و یا مادرتان تحت تاثیر قرار نمی‌گیرید؟🤨

باید با خودتان روراست باشید. نیازی نیست اینجا چیزی بنویسید، ولی به خودتان حقیقت را بگویید تا بتوانید از فواید آن بهره‌مند شوید. در این مرحله یک گام به عقب بردارید و ببینید در یک موقعیت خاص چه عواملی محرک شما هستند؟ بیشتر با کدام نوع انگیزه هدایت می‌شوید؟

یک نکته کوچک

حتما شما هم بارها بخاطر درآمد بیشتر و یا رسیدن به جایگاه خاصی و یا حتی فرار از تنبیه‌های دوران مدرسه تا صبح بیدار مانده‌اید و تلاش کرده‌اید. فکر می‌کنید این سیستم پاداش و جزا که در بسیاری مواقع محرک ما هستند جزو انگیزه پیشرفت تلقی می‌شوند؟

بله این موارد همگی برای ما انگیزه بیرونی ایجاد می‌کنند و باعث پیشرفت هستند. بیشترین شدت این انگیزه هم تعلق می‌گیرد به پول!

بله همان دوای دردهای ما. تجربه ثابت کرده که اگر در سیستم پاداش و جزا بتوانید بحث پاداش مالی را باز کنید قطعا طرف مقابل پیروز خواهد شد.

موفقیت در مقابل شکست

یکی دیگر از جنبه‌های کلیدی این مفهوم موفقیت در برابر شکست است. خیلی از مردم هیچ مسئولیتی را بر عهده نمی‌گیرند زیرا می‌ترسند که شکست بخورند. این افراد دائم از خود انتقاد می‌کنند، معمولا ضربان قلب بالایی دارند، سریع عصبی می‌شوند و… غافل از اینکه همین مسائل روی عملکرد آن‌ها تاثیر می‌گذارد و نقاط ضعف آن‌ها را بیشتر می‌کند.

در مقابل این گروه، کسانی که به خود باور دارند و موفقیت خود را احساس می‌کنند، انگیزه بیشتری برای تلاش دارند و به راحتی دست از اهدافشان نمی‌کشند. اینطور بگویم که این افراد اعتماد به نفس بالایی دارند و رفتارشان تحت تاثیر تمایل آن‌ها برای رسیدن به موفقیت است.

این موضوع را حتی از روی پلی لیست مورد علاقه افراد هم می‌توانید تشخیص دهید. در یک تحقیق که بر روی گروهی از دانشجویان انجام شد به این نتیجه رسیدند که دانشجویانی که قبل از آزمون به اهنگ های شاد و انگیزشی گوش می‌کردند موفق‌تر از افرادی بودند که به آهنگ‌های غمگین گوش می‌کردند.🙄

آیا واقعا انگیزه تاثیر گذار است؟

در این مرحله احتمالا گیج می‌شوید و درک این مفهوم برایتان سخت می‌شود. برای راحتی کار باید بگویم که تا چند دهه پیش اصلا مفهومی به نام انگیزه وجود نداشت و هیچ کس چنین مفهومی را درک نمی‌کرد. خب احتمالا وقتی این مفهوم هم در جامعه جای گرفت و زمانی که این احساس انگیزه توسط محققان کشف شد مردم عکس‌العمل شما را داشتند و نمی‌دانستند که این دیگر چه مفهومی است!😂 طبق روتین جامعه احتمالا این مفهوم به زودی توسط مشاوران به طور گسترده‌تر مورد مطالعه قرار بگیرد تا بتوانند با آن تلاش بیشتری در مردم ایجاد کنند.

اما خب قبل از اینکه این اتفاق بیفتد بگذارید حقیقتی را به شما بگویم. بر اساس نظریه انگیزه پیشرفت، نیاز افراد برای دستیابی به یک هدف و یا دلیل انگیزه کلی هر فرد، اغلب از درون او ناشی می‌شود و از طرفی هم با نیاز فرد به قدرت و وابستگی مرتبط است. شاید حقیقت تلخی باشد اما هر کس به همان اندازه که می‌خواهد چیزی را کنترل کند یا حسی درونی را تسلی ببخشد تلاش می‌کند!

اما خب نکته مثبت ماجرا این است که همه این‌ها احساسات و عواطف ما هستند. احساسات ما هستند که ما را به حرکت در می‌آورند. انگیزه رقابتی، غرور زنانه و مردانه، تمایل به تحقیر نشدن و کسب افتخار و… این‌ها همگی دست‌به‌دست هم می‌دهند تا ما در هر مرحله‌ای از زندگی بهترین خودمان را نشان دهیم و دستاوردهایی، هر چند کوچک داشته باشیم.

در این قسمت شما به ما بگویید که چه عامل خاصی محرک و انگیزه‌بخش شماست؟ شما چه سوخت ناب و خالصی دارید؟

شهرزاد کیانی‌نژاد